De provo al bunta gamo – Da prova a gamma variopinta

Claude Nourmont (el revuo ESPERANTO - januaro 2015)

La unua Universala Kongreso de Esperanto okazis en Bulonjo ĉe Maro, Francio, en 1905. La centa okazos en la apuda urbo Lillo.

La unua estis la unua granda renkontiĝo de esperantistoj, kun la demando: ĉu vere la homoj, kiuj venos, interkompreniĝos? Ĉu la lingvo funkcios?

La antaŭan jaron, en 1904, okazis kvazaŭprovo, kiam en Calais (Francio) kaj Dovro (Anglio) kunvenis preskaŭ 200 francaj kaj anglaj esperantistoj. Vidinte la sukceson de la aranĝo, Alfred Michaux ekinvitis la esperantistojn al monda renkontiĝo la postan en sia urbo Bulonjo ĉe Maro, en norda Francio; la kongreson preparis franca teamo, kiu laboris interkonsente kun L.L. Zamenhof.

Tiu unua kunveno naskiĝis frukto de granda espero. Venis al Bulonjo 688 homoj el 20 landoj, en tempo kiam vojaĝi eksterlanden kaj, ĝenerale, interkomunikiĝi ne estis tiom facile kiel nuntempe. Sed la entuziasmo movis la homojn.

Mejloŝtona estis la kongreso, el pluraj vidpunktoj: temis pri la fundamentoj de la movado kaj de la lingvo, temis pri la unua renkontiĝo de esperantistoj el multaj landoj, de homoj kun homoj, kiuj, kun emocio, trans malsamaj naciecoj kaj lingvoj sentis ion komunan dank’ al la komuna lingvo parolata, Esperanto.

Male al la nuna tempo, kongresoj de ĉiaj specoj tiam estis maloftaj, kio igis des pli videbla la okazigon de Esperanto-Kongreso.

La movado nestis en Varsovio, tamen la kongresoj ne ekestis tie. Fakte, la cirkonstancoj ne estis tiom favoraj en la zamenhofa regiono.

Sed iel estis trafe okazigi la unuan UK ne tie, sed en tute alia parto de Eŭropo. Tio montris la sukceson de la lingvo, kiu disvastiĝis ekstere de sia lulilo, en landoj tute aliaj.

Ne eblas skribi ĉi tie pri la naŭdek ok kongresoj kiuj sekvis, gravas evidentigi la kontinuecon: ĉiujare estis organizita kongreso, krom dum la du mondmilitoj (kaj tiam tamen okazis kongreso en San Francisco en 1915).

La kongresoj migris tra la mondo: en plej diversaj partoj de Eŭropo, jam tre frue en Nord-Ameriko (1910, Washington), sed nur en 1965 estis la unua en Azio (Tôkyô); venis poste la vico de Latin-Ameriko (1981, Brasília) kaj ankaŭ de Oceanio (1997, Adelaide).

Aparte signifa estas la okazigo de tiaj kongresoj en novaj mondopartoj, kio vidigas kaj spronas la disvastigon de Esperanto en landoj de tre malsimilaj kulturoj.

Sed se oni demandus kiuj estis la plej gravaj UK, eblus respondi: ĉiuj!

Oni devas longe konsideri, kion oni taksas “grava”. Sendube la plej grava estis la unua. Bulonjo estis iasence miraklo. Sed ĝenerale, se estintus nur la unua, sen konstanta sekvo de aliaj, kie ni estus hodiaŭ? La unua estis la kuraĝa kaj decida paŝo, la dua estis la konfirmo ke, jes, Esperanto funkcias! Gravega do estas tio, ke sinsekve tra la jaroj okazis UKoj, eĉ en malfacilaj cirkonstancoj.

Kaj kie kuŝas graveco: ĉu pro tio, ke oni portis Esperanton al nova lando, eĉ al nova kontinento, aŭ ĉu pro la decidoj dumkongrese faritaj? Ĉu pro tio, ke venis amasego da kongresanoj? Ĉu pro tio ke estis aparte riĉa kultura programo? Ĉu pro tio, ke la ŝtata prezidento inaŭguris la kongreson, kaj ke ne-esperantistaj eminentuloj ĉeestis la inaŭguron? Ĉu pro tio, ke amase en la kongresurbo staris Esperantaj flagoj, aŭ ĉu pro tio ke butikoj kaj restoracioj proponis varojn kaj menuojn en Esperanto?

Ja estas distanco inter la 1-a kaj la 100-a. En 1905 kongreso estis unika, escepta afero. Eĉ se en 2015 la UK restas la ĉefa vitrino de la Esperanto-movado kaj estas ne-anstataŭebla evento, nuntempe multo alia okazas. Estas multaj aliaj internaciaj renkontiĝoj en Esperantio, floras Esperanto-kulturcentroj kaj en pluraj familioj Esperanto estas unu el la lingvoj parolataj. Apenaŭ estas semajno dum la jaro, kiam ne okazas en plej diversaj partoj de la mondo plurlandaj renkontiĝoj, seminarioj, kursoj; do amaso da eventoj, kie oni povas ĝui kaj praktiki la internacian lingvon.

Ne eblas kompari la influon de UK-Bulonjo por la pluvivo de la lingvo, kun la influo kiun povas havi nuntempa kongreso, iel rutiniĝinta afero. Al Bulonjo oni iris por sperti, ĉu vere funkcias la lingvo; en la nunaj kongresoj oni partoprenas por uzi ĝin samkiel oni uzas, aliloke, iun ajn etnan lingvon.

Ĉiuokaze, la kongresoj refortigas ĉiufoje la senton de aparteneco al la tutmonda E-komunumo.

Kion oni spertos en la 100-a? Certe ne la samon kiel en la unua, kvankam oni povus rimarki plurajn similaĵojn. La mondo ŝanĝiĝis, la UKoj ne tiom. Estos ja solena inaŭguro, debatoj pri la movado, teatraj kaj aliaj spektakloj, bankedo, ekskursoj (ankaŭ al Bulonjo kaj ĉirkaŭaĵo). Kaj prelegoj, fakaj kunsidoj, diversaj atelieroj. Estos la nun jam tradiciaj Movada Foiro kaj aŭkcio. Kaj la Internacia Arta Vespero. Kaj tre diversaj ekspozicioj. Kaj...

Mi mensogus skribante, ke oni trovos absolute novajn aferojn, tamen ni esperas, ke vi havos kelkajn bonajn surprizojn! Estos bunta gamo de kongreseroj, tiel ke ĉiu trovu ion laŭ sia gusto (kiel kutime okazas en Ukoj).

Lillo fariĝos elstara ĉefurbo de la Esperanto-kulturo. Organizi la 100-an estas granda defio, tamen plena de espero. Bonvenon!

Claude Nourmont (dalla rivista ESPERANTO – gennaio 2015)

Il primo Congresso Mondiale di Esperanto ebbe luogo a Boulogne-sur-Mer, Francia, nel 1905. Il centesimo si terrà nella vicina città di Lille.

Il primo costituì il primo grande incontro di esperantisti, con la domanda: gli uomini che verranno si capiranno veramente? Funzionerà la lingua?

L'anno prima, nel 1904, c'era stata una mezza prova, quando a Calais (Francia) e Dover (Inghilterra) si erano radunati circa 200 esperantisti francesi e inglesi. Avendo visto il successo dell'evento, Alfred Michaux incominciò a invitare gli esperantisti ad un incontro mondiale, l'anno successivo, nella propria città, Boulogne-sur-Mer, nella Francia settentrionale. Il congresso fu preparato da un équipe francese, che lavorò d'intesa con L.L. Zamenhof.

Quel primo convegno nacque da una grande speranza. Arrivarono a Boulogne 688 persone, da 20 paesi, in un tempo in cui viaggiare all'estero e, in generale, comunicare non era facile come attualmente. Ma l'entusiasmo spronò gli uomini.

Il congresso rappresentò una pietra miliare, da molti punti di vista: fu il fondamento del movimento e della lingua, il primo incontro di esperantisti da molti paesi, di uomini con uomini che, con emozione, andando oltre le loro differenti nazionalità e lingue, sentivano qualcosa in comune, grazie alla comune lingua parlata, l'Esperanto.

Contrariamente al nostro tempo, allora erano rari i convegni di ogni genere, il che rese ancora più visibile l'organizzazione di un Congresso di Esperanto.

Il movimento era nato a Varsavia; tuttavia i congressi non iniziarono lì. Infatti, nella regione di Zamenhof le circostanze non erano tanto favorevoli.

Ma, in qualche modo, fu azzeccato organizzare il primo Congresso Mondiale non lì, bensì da tutt'altra parte in Europa. Ciò fece vedere il successo della lingua, che si era diffusa fuori dalla sua culla, in paesi completamente diversi.

Non è possibile scrivere qui dei 98 congressi che seguirono, importa mettere in evidenza la continuità: ogni anno fu organizzato un congreso, ad eccezione del periodo delle due guerre mondiali (e allora, tuttavia, ebbe luogo un congresso a San Francisco, nel 1915).

I congressi sono andati in tutto il mondo: negli angoli più diversi dell'Europa, molto presto anche in Nordamerica (Washington nel 1910), ma solo nel 1965 ebbe luogo il primo in Asia, a Tokyo; toccò poi all'America Latina (Brasilia, nel 1981) e all'Oceania (Adelaide, 1997).

Particolarmente significativa è l'organizzazione di tali congressi in nuove regioni del mondo, il che dimostra e stimola la diffusione dell'Esperanto in paesi dalle culture estremamente diverse.

Ma, se si chiedesse quali siano stati i congressi mondiali più importanti, si potrebbe rispondere: tutti!

Bisogna considerare attentamente che cosa si ritiene “importante”. Senza dubbio il più importante fu il primo. Boulogne fu, in un certo senso, un miracolo. Ma, in generale, se ci fosse stato solo il primo, senza la successione ininterrotta degli altri, dove saremmo oggi? Il primo rappresentò il passo coraggioso e decisivo, il secondo fu la conferma che, sì, l'Esperanto funziona!

Importantissimo è, quindi, che nel corso degli anni abbiano avuto luogo i Congressi Mondiali, persino in circostanze difficili.

E in cosa risiede l'importanza? Nel fatto che si sia portato l'Esperanto in un nuovo paese, persino in un nuovo continente, oppure nelle decisioni prese durante il congresso? Forse nel fatto che c'è stata una marea di congressisti? O perché il congresso è stato inaugurato dal Capo dello Stato e che all'inaugurazione erano presenti eminenti non esperantisti? O perché nella città congressuale garrivano dovunque bandiere esperantiste o perché negozi e ristoranti offrivano merce e menù in Esperanto?

Vi è certamente una grande distanza tra il 1° e il 100°. Nel 1905 un congresso era una cosa unica, eccezionale. Anche se nel 2015 il Congresso Mondiale rimane la principale vetrina del movimento esperantista ed è un evento insostituibile, oggigiorno succedono molte altre cose. Nel mondo dell'Esperanto ci sono molti altri incontri internazionali, fioriscono centri culturali esperantisti e in molte famiglie l'Esperanto è una delle lingue parlate. Nel corso dell'anno non c'è quasi una settimana in cui non avvengano, nelle più diverse regioni del mondo, incontri internazionali, seminari, corsi; una grande quantità di eventi, dunque, in cui si può godere e usare la lingua internazionale.

Non è possibile paragonare l'influenza del Congresso Mondiale di Boulogne per la sopravvivenza della lingua con l'influenza che può avere un congresso odierno, diventato in qualche modo cosa rutinaria. A Boulogne si andò per verificare se la lingua funzionasse veramente; ai congressi attuali si partecipa per usarla come si usa, altrove, una qualunque lingua etnica.

In ogni caso, i congressi rafforzano ogni volta il senso di appartenenza alla comunità esperantista mondiale.

Che cosa si potrà vivere nel 100°? Sicuramente non le stesse cose del primo, anche se si potrebbero notare parecchie similitudini. Il mondo è cambiato, i Congressi Mondiali non tanto. Ci sarà certamente un'inaugurazione solenne, dibattiti sul movimento, spettacoli teatrali e di altro genere, un banchetto, gite (anche a Boulogne e dintorni). E conferenze, riunioni specialistiche, seminari e laboratori. Ci saranno le ormai tradizionali Fiera del Movimento e l'asta. E la Serata Artistica Internazionale. E mostre assai diverse. E....

Mentirei scrivendo che si troveranno delle cose assolutamente nuove, ma spero, comunque, che avrete alcune buone sorprese. Ci sarà una variopinta gamma di cose nel programma, in modo che ognuno trovi qualcosa per i propri gusti (come solitamente accade nei Congressi Mondiali).

Lille diventerà un'eminente capitale della cultura esperantista Organizzare il 100° è una grande sfida, ma piena di speranze. Benvenuti!